Generatorlar

Jeneratorlar energiýanyň beýleki görnüşlerini elektrik energiýasyna öwürýän enjamlardyr. 1832-nji ýylda fransuz Bixi generatory oýlap tapdy.

Jenerator rotordan we statordan durýar. Rotor statoryň merkezi boşlugynda ýerleşýär. Magnit meýdany döretmek üçin rotordaky magnit polýuslary bar. Esasy hereketlendiriji rotoryň aýlanmagyna itergi berýändigi sebäpli mehaniki energiýa geçirilýär. Rotoryň magnit polýuslary rotor bilen bilelikde ýokary tizlikde aýlanýar we magnit meýdanynyň statoryň sargysy bilen täsirleşmegine sebäp bolýar. Bu özara täsir, magnit meýdanynyň stator sargysynyň geçirijileriniň kesilmegine, induktiw elektromotiw güýç döredip, şeýlelik bilen mehaniki energiýany elektrik energiýasyna öwürmegine sebäp bolýar. Jeneratorlar senagat we oba hojalygy önümçiliginde, milli goranmakda, ylymda we tehnologiýada we gündelik durmuşda giňden ulanylýan DC generatorlaryna we AC generatorlaryna bölünýär.

Gurluş parametrleri

Jeneratorlar, adatça, statordan, rotordan, ahyrky gapaklardan we podşipniklerden durýar.

Stator stator ýadrosyndan, sim sargylaryndan, çarçuwadan we bu bölekleri düzedýän beýleki gurluş böleklerinden durýar.

Rotor rotor ýadrosyndan (ýa-da magnit polýus, magnit bogun) sargydan, garawul halkasyndan, merkezi halkadan, süýşmek halkasyndan, fanatordan we rotor şahasyndan we beýleki böleklerden durýar.

Jeneratoryň statory we rotory podşipnikler we ahyrky gapaklar bilen birleşdirilýär we ýygnalýar, şonuň üçin rotor statorda aýlanyp, magnit güýç çyzyklaryny kesip biler, şeýlelik bilen terminallardan çykýan we zynjyr bilen birikdirilen elektrik potensialyny döreder, soň bolsa elektrik toguny döreder.

Funksiýa aýratynlyklary

Sinhron generatoryň öndürijiligi esasan ýük we ýük işleme aýratynlyklary bilen häsiýetlendirilýär. Bu aýratynlyklar ulanyjylar üçin generator saýlamak üçin möhüm esaslardyr.

Loadük ýok häsiýetnama:Generator ýüksiz işlese, armatura tok nola deňdir, açyk zynjyrly operasiýa diýilýär. Bu wagt hereketlendirijiniň statorynyň üç fazaly sargysy, diňe tolgundyryjy tok tarapyndan döredilen ýük götermeýän elektromotiw güýji E0 (üç fazaly simmetriýa) bar we ululygy If artmagy bilen ýokarlanýar. Şeýle-de bolsa, ikisi proporsional däl, sebäbi hereketlendirijiniň magnit zynjyry ýadro doýýar. Loadüklemeýän elektromotiw güýç E0 bilen tolgundyryjy tokyň arasyndaky baglanyşygy görkezýän egrilik, sinhron generatoryň ýük göterme häsiýeti diýilse.

Armatura reaksiýasy:Generator simmetrik ýük bilen birikdirilende, armatura sargysyndaky üç fazaly tok, armatura reaksiýa meýdany diýilýän başga bir aýlanýan magnit meýdany döredýär. Onuň tizligi rotoryň tizligine deňdir we ikisi sinhron aýlanýar.

Sinhron generatorlaryň ikisiniň hem armatura reaktiw meýdany we rotoryň tolgundyryş meýdany, ikisiniň hem sinusoidal kanuny boýunça paýlanyşy ýaly takmyn edilip bilner. Olaryň giňişlikdäki fazanyň tapawudy, ýüklenmeýän elektromotiki güýç E0 bilen armatura tokynyň arasyndaky wagt fazasynyň tapawudyna baglydyr. Mundan başga-da, armatura reaksiýa meýdany ýük şertleri bilen hem baglanyşyklydyr. Generatoryň ýüki induktiw bolanda, armatura reaksiýa meýdany demagnetizasiýa täsirine eýe bolup, generatoryň naprýa .eniýesiniň peselmegine sebäp bolýar. Munuň tersine, ýük kuwwatly bolanda, armatura reaksiýa meýdany magnitleşdiriji täsire eýe bolup, generatoryň çykyş naprýa .eniýesini ýokarlandyrýar.

Operationük operasiýa aýratynlyklary:Esasan daşarky aýratynlyklara we düzediş aýratynlyklaryna degişlidir. Daşarky häsiýet, hemişelik bahalandyrylan tizligi, tolgundyryjy tok we ýük güýji faktoryny göz öňünde tutup, generator terminaly naprýa Ueniýe U bilen ýük tok I arasyndaky baglanyşygy suratlandyrýar. Düzediş häsiýeti, hemişe bahalandyrylan tizlik, terminal naprýa .eniýesi we ýük güýji faktoryny göz öňünde tutup, tolgundyryjy tok bilen ýük tokynyň arasyndaky baglanyşygy suratlandyrýar.

Sinhron generatorlaryň naprýa .eniýe üýtgeýiş tizligi takmynan 20-40%. Adaty senagat we öý ýükleri birneme hemişelik naprýa .eniýäni talap edýär. Şonuň üçin tolgunma toguny ýük akymynyň artmagy bilen sazlamaly. Düzgünleşdiriş häsiýetiniň üýtgeýän tendensiýasy daşarky häsiýetiň tersi bolsa-da, induktiw we arassa garşylykly ýükler üçin ýokarlanýar, adatça kuwwatly ýükler üçin azalýar.

Iş ýörelgesi

Dizel generatory

Dizel hereketlendirijisi, dizel ýangyjyndan energiýany elektrik energiýasyna öwürýän generator sürýär. Dizel dwigateliniň silindriniň içinde howa süzgüji bilen süzülen arassa howa, ýangyç injektory tarapyndan sanjylýan ýokary basyşly atomlaşdyrylan dizel ýangyjy bilen gowy garylýar. Porşon garyndyny gysyp, ýokaryk hereket edende, göwrümi peselýär we dizel ýangyjynyň ot alýan ýerine ýetýänçä temperatura çalt ýokarlanýar. Bu dizel ýangyjyny tutaşdyrýar we garyndynyň güýçli ýanmagyna sebäp bolýar. Gazlaryň çalt giňelmegi porşini aşaklygyna mejbur edýär, bu “iş” diýilýär.

Benzin öndüriji

Benzin hereketlendirijisi, benziniň himiki energiýasyny elektrik energiýasyna öwürýän generator sürýär. Benzin hereketlendirijisiniň silindriniň içinde ýangyç bilen howanyň garyndysy çalt ýanýar, netijede porşini aşaklygyna mejbur edýän göwrümiň çalt giňelmegine sebäp bolýar.

Dizel we benzin generatorlarynda her silindr belli bir tertipde yzygiderli işleýär. Porşona berlen güýç birleşdiriji çybyk bilen krank milini herekete getirýän aýlaw güýjüne öwrülýär. Kuwwatly hereketlendirijiniň krank miline birleşdirilen çotgasyz sinhron AC generatory, generatoryň rotoryny herekete getirmäge mümkinçilik berýär. Elektromagnit induksiýa ýörelgesine esaslanyp, generator ýapyk ýük zynjyry arkaly tok döredip, induksion elektromotiw güýç öndürýär.